Chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp: Người dạy và người học quyết định sự thành công

Vì sao cần chuyển đổi số?

Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới cho thấy, dưới tác động cộng hưởng của đại dịch COVID-19 và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong 5 năm tới trên 80% doanh nghiệp gia tăng làm việc từ xa và chuyển sang số hóa nhanh chóng các quy trình làm việc. Trong 10-15 năm tới, khoảng 1/3 công việc hiện tại sẽ thay đổi do tác động của công nghệ thông tin, robot, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo. Cùng với đó, nhiều ngành nghề mới xuất hiện, đặc biệt là các ngành nghề phục vụ cho kinh tế xanh, kinh tế số. Do đó, công tác đổi mới đào tạo gắn với chuyển đổi số, cung ứng nguồn nhân lực phù hợp là yêu cầu tất yếu của thị trường lao động.

Theo con số của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp - Bộ LĐ-TB&XH, trên toàn quốc hiện có 1.904 cơ sở giáo dục nghề nghiệp với 407 trường cao đẳng, 439 trường trung cấp và 1.058 trung tâm giáo dục nghề nghiệp. Số cơ sở giáo dục nghề nghiệp tư thục và có vốn đầu tư nước ngoài là 688 đơn vị, chiếm 36%. Hằng năm, số lượng tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp đạt khoảng 2,2 triệu người. Hơn 80% người tốt nghiệp các trường nghề đã có việc làm. Ở một số lĩnh vực, người học sau khi tốt nghiệp đã có thể đảm nhận nhiều vị trí công việc phức tạp mà trước đây phải do chuyên gia nước ngoài thực hiện.

Để nâng cao hơn nữa chất lượng dạy và học trong đào tạo nghề, Tổng cục Dạy nghề xác định chuyển đổi số là một trong những giải pháp rất quan trọng. Bởi thực hiện chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp sẽ mang lại những lợi ích nhất định so với giáo dục truyền thống như sinh viên có thể học bất cứ nơi nào. Chuyển đổi số cùng với sự ra đời của hình thức học liệu điện tử (bao gồm sách điện tử, bài giảng điện tử, bộ câu hỏi ôn tập và bài kiểm tra đánh giá quá trình tự học của sinh viên…) do chính giảng viên xây dựng và được tích hợp trên môi trường công nghệ internet số hóa cao sẽ đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người học. Chuyển đổi số còn là phương thức hữu hiệu để huy động nguồn lực trí tuệ của xã hội tham gia học tập, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế về đào tạo nguồn nhân lực.

Trao đổi với truyền thông, ông Phạm Vũ Quốc Bình - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp đánh giá quá trình chuyển đổi số sẽ tác động lớn đến hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Cụ thể, chuyển đổi số sẽ tác động đến cách thức quản lý, chỉ đạo điều hành trong của các cơ quan quản lý Nhà nước, hướng đến cách thức quản lý và ra quyết định trên nền tảng công nghệ số và dữ liệu lớn. Cùng với đó, tác động trực tiếp đến các đối tượng tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp, thay đổi cách quản lý hoạt động giáo dục nghề nghiệp, cách dạy của giáo viên, cách học, cách thực hành kỹ năng nghề của học sinh, sinh viên tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp từ môi trường truyền thống lên môi trường số.

“Mặt khác, quá trình vận động xã hội khi chuyển đổi số sẽ sản sinh ra nhiều ngành nghề mới, nhiều lĩnh vực mới. Đây là thị trường mới tiềm năng nhưng cũng đầy thách thức đối với hoạt động giáo dục nghề nghiệp”, ông Phạm Vũ Quốc Bình cho biết.

Ảnh minh họa

Làm gì để thành công?

Chương trình chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Theo đó, các hoạt động giáo dục nghề nghiệp trên môi trường số được đẩy mạnh, tạo đột phá về chất lượng, tăng nhanh số lượng đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực có kỹ năng nghề, tăng năng suất lao động, năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Về phía lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, trong những năm qua, nhiều dự án, nội dung đầu tư của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã có nội dung chuyển đổi số. Tuy nhiên, việc thực hiện vẫn thiếu định hướng hoạt động cụ thể. Để thực hiện bài bản, Tổng cục Dạy nghề đã định hướng các nhóm giải pháp để triển khai Chương trình Chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030.

Theo đó, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp sẽ xây dựng thể chế, cơ chế, chính sách gồm: hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; ban hành các tiêu chuẩn về trường học số, hạ tầng số, phòng học thực hành số, chương trình, giáo trình số, ứng dụng thực tế ảo, thực tế ảo tăng cường, thực tế ảo hỗn hợp.

Công tác quản lý Nhà nước về giáo dục nghề nghiệp cần xây dựng các dịch vụ công trực tuyến, phần mềm quản lý phục vụ công tác quản lý, điều hành về giáo dục nghề nghiệp; điều hành hoạt động giáo dục nghề nghiệp dựa trên hệ thống thông tin thông qua Trung tâm thông tin thích hợp (IOC); xây dựng và phát triển công cụ và triển khai các hoạt động đảm bảo chất lượng, kiểm tra, đánh giá kỹ năng nghề thông qua môi trường số.

Với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, sẽ tập trung phát triển chương trình, nội dung đào tạo các cấp trình độ giáo dục nghề nghiệp phù hợp với nền kinh tế và hội nhập quốc tế; xác định đào tạo kiến thức, kỹ năng cơ bản và nâng cao đối với người lao động trên môi trường số, lồng ghép vào chương trình đào tạo các môn học liên quan tới kỹ năng số để sau khi ra trường người học có thể tiếp cận ngay với các công việc cần kỹ năng số.

Đặc biệt, chú trọng phát triển các chương trình đào tạo chất lượng cao, đào tạo bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, kỹ năng số cho nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp. Chú trọng các phương pháp dạy và học mới cho nhà giáo và người học. Cùng với đó, số hóa hoạt động nhà trường, trong đó chú trọng đến quản lý tuyển sinh, đào tạo, đảm bảo chất lượng; phát triển chương trình, quản lý nhà giáo, quản lý học sinh, sinh viên, kết nối doanh nghiệp; đẩy mạnh việc đảm bảo chất lượng đối với việc dạy học trực tuyến kết hợp triển khai đánh giá kết quả học tập, đánh giá kỹ năng nghề trên môi trường số; tăng cường vận động sự ủng hộ từ các tổ chức quốc tế.

Chuyển đổi số được xem là xu thế tất yếu, giải pháp mang tính đột phá để nâng chất nguồn nhân lực trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, việc thúc đẩy chuyển đổi số đối với giáo dục nghề nghiệp cũng đang gặp nhiều thách thức.

Cụ thể, các chuyên gia đưa ra một số dự báo mang tính thách thức như ước tính rằng trong 15 năm tới, trên thế giới 14% lực lượng lao động có nguy cơ cao sẽ bị tự động hóa thay thế và 30% khác phải đối mặt với những thay đổi về kỹ năng được sử dụng trong cách đào tạo lực lượng lao động.

Thực tế này đòi hỏi các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải thay đổi cùng với những giải pháp phù hợp. Ví dụ như phải trang bị cho sinh viên các kỹ năng để có thể đối mặt với những mô hình việc làm thay đổi nhanh chóng, khuyến khích người học tự học tập suốt đời; tái trang bị hạ tầng mạng và trang thiết bị công nghệ thông tin cho chuyển đổi số bao gồm phần cứng như máy tính, mạng kết nối internet, các ứng dụng hỗ trợ dạy học, nguồn học liệu mở, hệ thống phần mềm hỗ trợ kiểm tra, đánh giá. Bên cạnh đó, người học và giảng viên cũng cần thích nghi với công nghệ mới, sẵn sàng cho hoạt động nghiên cứu, kết nối, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động nghiên cứu, giảng dạy và học tập.

Trao đổi với báo chí, Tiến sỹ Phạm Hùng Dũng, Trường Cao đẳng Kinh tế TP Hồ Chí Minh cho rằng, giảng viên là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của quá trình chuyển đổi số. Giảng viên cần trang bị cho mình những kỹ năng mới để tổ chức hoạt động giảng dạy, duy trì sự chú tâm của người học, tổ chức các hoạt động dạy học cho người học trên không gian ảo được hiệu quả. Sinh viên cần nâng cao tính chủ động, sáng tạo và hứng thú học tập, tìm hiểu cập nhật thông tin trên phương tiện thông tin đại chúng.